ESG en CSRD: wat moet je ermee als mkb?

In de volksmond wordt al gesproken over ESG en ESG-beleid, maar wat houdt het precies in? ESG is een raamwerk waarmee bedrijven verantwoording kunnen afleggen over hun niet-financiële prestaties.

De Non-Financial Reporting Directive (NFRD) was de eerste wetgeving die bepaalde beursgenoteerde ondernemingen verplichtte om over hun niet-financiële prestaties te rapporteren. De CSRD is hier de opvolger van en gaat veel verder. De Europese Green Deal heeft als doel om in 2050 klimaatneutraal te zijn, en de CSRD is een van de instrumenten om dit te realiseren.

De CSRD verplicht steeds meer bedrijven om vanaf 2024 te rapporteren over hun impact op mens, milieu en maatschappij. ESG wordt gebruikt als raamwerk om hierover te rapporteren. 

Bij de E van Environmental draait het om klimaatverandering, vervuiling, watergebruik, biodiversiteit en circulaire economie.

Bij de rapportage over CO₂-uitstoot wordt onderscheid gemaakt in drie categorieën:

• Directe uitstoot binnen de organisatie, bijvoorbeeld door machines en transportmiddelen.
• Indirecte uitstoot via energie-inkoop, zoals elektriciteit of verwarming.
• Uitstoot binnen de hele keten, inclusief leveranciers en afnemers. Deze categorie is het lastigst in kaart te brengen en vereist aannames. 

De S van Social gaat over arbeidsomstandigheden, gelijkheid en mensenrechten binnen de gehele keten.

Belangrijke Social-thema’s: 

• Veilige werkomstandigheden voor eigen medewerkers en ingehuurde krachten.
• Gelijke behandeling en eerlijke lonen.
• Impact van bedrijfsactiviteiten op getroffen gemeenschappen. 

Governance draait om transparantie, verantwoord bestuur en het beheersen van risico’s binnen een organisatie. Het gaat om de structuren en processen die ervoor zorgen dat een bedrijf integer, verantwoord en doelgericht wordt geleid.

Governance omvat onder andere:

• Bestuur en besluitvorming: Hoe wordt de onderneming bestuurd en hoe transparant zijn de processen? Is er voldoende toezicht op strategische beslissingen?
• Integriteit en ethiek: Welke maatregelen zijn er tegen corruptie, omkoping en belangenverstrengeling? Worden ethische normen nageleefd binnen de organisatie?
• Toezicht en controle: Hoe is de interne controle ingericht en welke maatregelen zijn er om risico’s binnen de bedrijfsvoering te beheersen?
• Lobby en verantwoording: Op welke manier beïnvloedt de organisatie beleidsvorming en hoe wordt daar verantwoording over afgelegd? 

De CSRD-richtlijn wordt gefaseerd ingevoerd en geldt niet direct voor alle bedrijven in de EU. 

Tijdlijn invoering CSRD:

Voor kleine en middelgrote mkb-bedrijven is er nog geen wettelijke verplichting, maar ze zullen er wel steeds vaker mee te maken krijgen. 

De dubbele materialiteit in de CSRD-richtlijn kijkt naar twee perspectieven:

1. Inside-out: de impact van jouw bedrijf op mens en milieu. Bijvoorbeeld door bij te dragen aan de energietransitie of door eerlijke prijzen te betalen aan leveranciers.
2. Outside-in: de impact van mens en milieu op jouw bedrijf. Denk aan de gevolgen van droogte, waterschaarste of strengere milieuregels voor jouw bedrijfsvoering.

Belangrijk: De CSRD gaat niet alleen over jouw organisatie, maar over de hele waardeketen. Als je bijvoorbeeld arbeidsomstandigheden als ESG-thema hebt gekozen, moet je ook kunnen laten zien hoe jouw leveranciers en afnemers hiermee omgaan. Dit maakt de rapportage diepgaand en heeft impact op strategievorming en rapportagesystemen. 

Naast ESG hoor je vaak de term SDG’s (Sustainable Development Goals). Dit zijn 17 duurzaamheidsdoelen die de Verenigde Naties (VN) hebben opgesteld om in 2030 duurzame groei en ontwikkeling te realiseren.

Voorbeelden van SDG’s:

• Einde aan armoede
• Duurzame energie voor iedereen
• Klimaatactie 

• SDG’s zijn doelstellingen die richting geven aan duurzaamheidsbeleid.
• ESG is een rapportageraamwerk waarmee bedrijven hun prestaties op duurzaamheid meetbaar maken.

Bedrijven kunnen SDG’s als leidraad gebruiken binnen hun ESG-strategie. Daarnaast zullen binnen elke sector bepaalde SDG’s als prominent worden aangemerkt, waardoor bedrijven deze in hun rapportages moeten meenemen. 

Scoort Tesla hoog op ESG omdat het elektrische auto’s produceert, terwijl Mercedes als traditionele autofabrikant laag scoort? Niet per se. ESG kijkt naar méér dan alleen klimaatimpact.

• Tesla kreeg kritiek vanwege een trage reactie op sterfgevallen met zelfrijdende auto’s. Daarnaast zijn er meldingen van slechte arbeidsomstandigheden en discriminatie in fabrieken. Ook op het gebied van management scoort Tesla niet sterk.
• Mercedes stoot meer CO₂ uit dan Tesla, maar scoort beter op bestuur en arbeidsomstandigheden. In Duitsland zijn de vakbonden sterker dan in de Verenigde Staten, wat mogelijk bijdraagt aan betere werkomstandigheden.

Bij Morningstar scoort Tesla 28,6 (medium risk) en Mercedes 22,1 (lager risico). Een lagere score betekent minder ESG-risico’s, wat Mercedes in dit geval een betere beoordeling geeft. 

In 2022 besloot S&P Global om Tesla uit haar duurzaamheids-ETF te verwijderen. Dit betekende minder investeringen in Tesla, wat een negatief effect had op de beurskoers.

• ESG als ethisch beleggingscriterium
  ESG ontstond oorspronkelijk bij religieuze stichtingen die hun geld verantwoord wilden beleggen. Zij vermeden investeringen in sectoren zoals gokken of wapenindustrie.
• Waarom ESG-scores belangrijk zijn
  Een ESG-score geeft beleggers inzicht in hoe duurzaam een bedrijf opereert. Hoe hoger de score, hoe aantrekkelijker een bedrijf kan zijn voor duurzame investeringen. Er wordt aangenomen dat duurzame bedrijven op de lange termijn beter presteren, omdat ze minder risico lopen op milieuschade, sociale controverses of bestuurlijke problemen. 

Het verzamelen van informatie voor de ESG-rapportage is complex. Vooral voor het environmental-gedeelte zijn nog veel data niet direct beschikbaar en moeten deze eerst systematisch worden vastgelegd.  

• Sociale component: HR-afdelingen beschikken vaak al over relevante gegevens, zoals informatie over arbeidsomstandigheden en diversiteit.
• Waardeketen: De grootste uitdaging ligt vaak in het verzamelen van gegevens van leveranciers en ketenpartners, die niet altijd transparant rapporteren.
• Governance: Vanwege de dubbele materialiteit moet een bedrijf bepalen welke bestuurlijke aspecten essentieel zijn om te rapporteren. 

De vraag is of bedrijven bereid zijn nu al beslissingen te nemen waarvan de voordelen pas over twintig jaar zichtbaar worden. CEO’s worden meestal beoordeeld op een termijn van vijf jaar, waardoor de prikkel om op lange termijn te verduurzamen ontbreekt.

• Financiële druk als katalysator
  Zolang bedrijven geen directe financiële consequenties ondervinden van hun negatieve impact op het milieu, is de kans klein dat zij uit eigen beweging grote veranderingen doorvoeren. Boetes of strengere regelgeving kunnen hierin een rol spelen.
• De rol van ESG-rapportage
  Hoewel ESG op zichzelf het klimaatprobleem niet oplost, zorgt het wel voor transparantie. Door bedrijven te dwingen hun impact in kaart te brengen, kan ESG de eerste stap zijn naar meer bewuste en duurzame beslissingen. 

Ja, volgens de CSRD-richtlijn zijn bedrijven verplicht om niet alleen hun eigen ESG-prestaties te rapporteren, maar ook die van hun leveranciers en ketenpartners. Dit kan een flinke uitdaging zijn, vooral als deze partijen zelf nog niet actief rapporteren.

Voorbeeld:
Als eerlijke beloning een ESG-thema is binnen jouw bedrijf, moet je niet alleen transparant zijn over je eigen loonbeleid, maar ook inzicht hebben in hoe leveranciers en zakenpartners hiermee omgaan. 

Hoewel er voor kleine en middelgrote ondernemingen nog geen wettelijke ESG-verplichting geldt, zullen zij er in de praktijk wel steeds vaker mee te maken krijgen. Dit komt vooral door de dubbele materialiteit: grote bedrijven moeten niet alleen over hun eigen impact rapporteren, maar ook over die van hun leveranciers en ketenpartners.

• Grote bedrijven moeten hun keten in kaart brengen en van hun hele keten data verzamelen. Als mkb-bedrijf ben je onderdeel van een keten, wat betekent dat je ESG-gegevens moet aanleveren aan je afnemers.  
• Duurzaamheidscriteria worden strenger. Grote ondernemingen stellen steeds vaker minimumeisen aan leveranciers, zoals een keurmerk of certificering.
• Banken en financiële instellingen hanteren ESG-eisen. Zij moeten zelf voldoen aan CSRD-regels en stellen daarom groene doelstellingen voor hun klanten.
• ESG als financieringsvoorwaarde. Voor mkb-bedrijven wordt duurzaamheidsbeleid steeds vaker een criterium voor leningen en investeringen. Bedrijven zonder ESG-beleid kunnen moeilijker financiering krijgen of een hogere rente betalen.

Corporate finance en due diligence:
Bij fusies, overnames en investeringen wordt ESG inmiddels meegenomen in het due diligence-onderzoek. Bedrijven die niet voldoen aan ESG-criteria, kunnen hierdoor een lagere bedrijfswaarde krijgen. 

Dat hangt af van de situatie. Vanuit wet- en regelgeving is er voor het mkb nog geen directe verplichting, maar de ontwikkelingen gaan snel. De markt stelt steeds hogere eisen op het gebied van duurzaamheid en transparantie, en daar moet je als ondernemer op voorbereid zijn.

• Lever je aan grote bedrijven? Dan zul je vroeg of laat ESG-gerelateerde vragen en registraties moeten aanleveren, zodat zij aan hun eigen rapportageverplichtingen kunnen voldoen.
• Duurzaamheidskeurmerken en minimumeisen worden steeds vaker een voorwaarde om zaken te doen met grote ondernemingen.
• Ook in de financiële sector groeit de ESG-druk. Banken en investeerders nemen duurzaamheid steeds vaker mee in hun beoordelingscriteria.

Bij Moore MKW zien we dat ESG nu al een rol speelt bij financieringsaanvragen, fusies en overnames. Bedrijven zonder duidelijke ESG-strategie lopen het risico om achterop te raken. Direct of indirect krijgt het mkb hier hoe dan ook mee te maken.