Erfrecht en erfbelasting

Als iemand overlijdt, gaat zijn of haar erfenis naar diens erfgenamen. Deze erfenis bestaat uit alle bezittingen én de schulden die een overledene achterlaat en de erfgenamen krijgen mogelijk te maken met erfbelasting. De hoogte van de erfbelasting is afhankelijk van jouw relatie tot de overledene, de hoogte van de erfenis en de hoogte van het vrijstellingsbedrag.

Is er een testament, dan staat hierin precies beschreven wie de erfgenamen zijn. Ook staat vaak beschreven hoe de erfenis onder de erfgenamen verdeeld moet worden. Als de erflater geen testament had gemaakt, op het moment van overlijden getrouwd was en één of meer kinderen had, dan geldt de zogenoemde wettelijke verdeling.

In eerste instantie erven dan de echtgenoot en de kinderen van de overledene. Als de overledene geen partner en geen kinderen had, dan erven de ouders, broers of zussen of hun kinderen.

Bij een wettelijke verdeling van de nalatenschap zijn de echtgenoot van de overledene en de kinderen voor gelijke delen erfgenaam. Toch gaat bij overlijden de hele erfenis (bezittingen en schulden) direct naar de echtgenoot, de langstlevende partner van de overledene. De kinderen hebben wel recht op hun wettelijke erfdeel, maar zij krijgen dit nog niet direct bij het overlijden van de ouder.

Zij krijgen hun erfdeel in de vorm van een vordering op de langstlevende ouder. Deze vordering kunnen zij in principe pas opeisen als de langstlevende ouder overlijdt. Dat betekent dat de langstlevende ouder beschikking houdt over alle goederen en daarmee een schuld heeft aan de kinderen.

In principe is de langstlevende vanaf het overlijden van de echtgenoot/partner de eigenaar van het vermogen en kan hiervan leven op een manier zoals voorheen. De erfbelasting die de kinderen eventueel verschuldigd zijn, wordt doorgaans renteloos voorgeschoten door de langstlevende. Want de kinderen krijgen nog niet direct geld in handen waarmee zij de erfbelasting zouden kunnen betalen.

Soms zit het meeste vermogen vast in stenen waardoor er onvoldoende liquide middelen kunnen zijn om de erfbelasting te betalen. Om een onverwachte belastingclaim voor je nabestaanden te voorkomen, kun je vooraf een indicatie krijgen van de verschuldigde belasting bij overlijden.

Je kunt het benodigde bedrag bijvoorbeeld reserveren en liquide houden, zodat hiervan de belasting kan worden betaald. Zo voorkom je dat er noodgedwongen vastgoed moet worden verkocht op een ongunstig moment.

Door een testament op te stellen kun je afwijken van het wettelijke erfrecht. In het testament bepaal je namelijk zelf wie je erfgenamen zijn en op welke manier je nalatenschap moet worden verdeeld en afgewikkeld. Fiscaal gezien kan dat veel voordeel opleveren, omdat hierdoor bijvoorbeeld vrijstellingen en tarieven beter benut kunnen worden.

Hoeveel erfbelasting je moet betalen hangt af van jouw relatie met de overledene en met de waarde van je erfdeel en/of legaat. Hoe meer verwantschap je hebt met de overledene, hoe minder belasting je verschuldigd bent. Daarnaast is bij wet geregeld welk bedrag je vrij van erfbelasting mag erven.

Bekijk hieronder de tabellen Tarieven erfbelasting 2023 (afgerond op € 1.000) en Vrijstellingen erfbelasting 2023 (afgerond op € 1.000).

Onderstaand schetsen we een voorbeeld van een man en vrouw die gehuwd zijn in gemeenschap van goederen en die samen twee kinderen hebben. Hun vermogen bestaat uit een eigen woning van € 850.000 en banktegoeden van € 50.000.

Hun totale vermogen bedraagt daarmee € 900.000. Omdat ze gehuwd zijn in gemeenschap van goederen, is de helft van het totale vermogen van de man, zijnde € 450.000. Dit vermogen is zijn nalatenschap die zijn vrouw en twee kinderen erven. Zij erven ieder 1/3e deel van € 450.000, dat is € 150.000 per persoon.

Door de hoge vrijstelling voor zijn vrouw, wordt haar verkrijging niet belast met erfbelasting. Door de vrijstelling van € 23.000 voor de kinderen, verkrijgt elk kind € 127.000, waarover ze 10% erfbelasting verschuldigd zijn. In totaal is er dus € 25.400 erfbelasting verschuldigd.

• Eigen woning (WOZ-waarde) 850.000
• Banktegoeden 50.000
• Totaal vermogen 900.000

Wettelijke verdeling als man overlijdt:

• Nalatenschap 50% van 900.000 = 450.000